ဘာေၾကာင့္ ေလၿဖတ္ရသလဲ..??

ဦးေႏွာက္အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုသို႔ ေသြးစီးဆင္း၀င္ေရာက္မႈမွာ အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္သည့္အခါ ရုတ္တရက္ ေလျဖတ္ ျခင္း ျဖစ္ေပၚလာပါသည္။ သက္ဆိုင္သည့္ေနရာတြင္ ပ်က္စီးမႈရွိၿပီး ဦးေႏွာက္၏ ယင္းအစိတ္အပိုင္းႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္ လုပ္ ငန္းေဆာင္တာေတြ လုပ္ႏိုင္ျခင္း ဆံုးရံႈးရသည္။ ေလျဖတ္ျခင္း (Stroke) ႏွစ္မ်ဳိးႏွစ္စကားရွိသည္။ ယင္းတို႔က (၁) ဦးေႏွာက္ ထဲ ေသြးအေရာက္နည္းျခင္းေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္းႏွင့္ (၂) ေသြးေၾကာေပါက္၍ ျဖစ္လာသည့္ ေလျဖတ္ျခင္းတို႔ပဲ ျဖစ္သည္။
(၁) ဦးေႏွာက္ထဲ ေသြးအေရာက္နည္းျခင္းေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္း (Ischemic Stroke)
ေက်ာရိုးဆစ္မ်ားထဲ ျဖတ္သြားသည့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာ သို႔မဟုတ္ လည္ပင္းတစ္ဖက္တစ္ခ်က္ရွိ ပင္မေသြးလႊတ္ ေၾကာႀကီးမ်ား (carotid arteries) ထဲမွာ ပိတ္ဆို႔မႈ ျဖစ္လာသည့္အခါ Ischemic Stroke ျဖစ္ေပၚသည္။ ယင္းေသြးလႊတ္ ေၾကာႀကီးႏွစ္မ်ဳိးစလံုးက ဦးေႏွာက္ထဲသုိ႔ ေသြးေပးပို႔သည့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာႀကီးမ်ားပဲ ျဖစ္သည္။ ေသြးထဲ စီးဆင္းေနသည့္ အဆီခ်ဳိးတစ္ခု(a plaque) သို႔မဟုတ္ ေသြးခဲတစ္ခု (a blood clot) က ေသြးလႊတ္ေၾကာငယ္ (သို႔) က်ဥ္းေနသည့္ ေသြး လႊတ္ေၾကာတစ္ခုတြင္ ပိတ္ဆို႔သြားႏိုင္သည္။ ေလျဖတ္ျခင္းမ်ားထဲမွ ၈၀%မွာ Ischemic Stroke အမ်ဳိးအစားျဖစ္သည္။
(၂) ဦးေႏွာက္တြင္း ေသြးေၾကာေပါက္ျခင္းေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္း (Haemorrhage Stroke)
ေသြးေၾကာေပါက္ထြက္သြားျခင္းေၾကာင့္ ေသြးစုေ၀းေနသည့္အခါ ေသြးေၾကာေပါက္ျခင္းေၾကာင့္ (သို႔) ေသြးယိုစိမ့္ ျခင္းေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္း ျဖစ္ေပၚသည္။ ဦးေႏွာက္ထဲတြင္ျဖစ္ေစ၊ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ ဦးေခါင္းခြံအၾကားေနရာတြင္ အိုင္ထြန္းေန သည့္ ေသြးသည္ ဦးေႏွာက္အေပၚ ဖိအားႀကီးမားစြာ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ယင္းသု႔ိျဖစ္ျခင္းက အနီးရွိ ဦးေႏွာက္ဆဲလ္မ်ားကို ေသ ေစႏိုင္ၿပီး အေ၀းရွိ တစ္သွ်ဴးကို ပ်က္စီးေစႏိုင္သည္။
ေလျဖတ္ျခင္းမ်ားထဲတြင္ ၂၀%မွာ ေသြးေၾကာေပါက္ျခင္း (သို႔) ေသြးယိုစိမ့္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အဓိကအေၾကာင္း ရင္းမွာ ေသြးတိုးေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ေသြးေၾကာေပါက္ေလျဖတ္ျခင္းက ဦးေႏွာက္ထဲေသြးအေရာက္နည္းျခင္းေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္းထက္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ပိုၿပီးထိခိုက္မႈမ်ားေစၿပီး အေသအေပ်ာက္လည္း ပိုႀကီးမားသည္။
ဦးေႏွာက္ထဲ ေသြးအေရာက္နည္းျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ေလျဖတ္ျခင္း (Ischemic Stroke) ထဲတြင္ ေအာက္ပါအမ်ဳိး အစားမ်ား ပါ၀င္သည္။
ေသြးခဲဆို႔ျခင္းေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္း (Thrombotic Stroke)
ဦးေႏွာက္တြင္းရွိ ေသြးလႊတ္ေၾကာတစ္ခုခု လည္ပင္္းတစ္ဖက္တစ္ခ်က္ရွိ ပင္မေသြးလႊတ္ေၾကာႀကီးမ်ား သို႔မဟုတ္ ေက်ာရိုးဆစ္မ်ားထဲျဖတ္ေသြၚလႊတ္ေၾကာထဲရွိ ကုိလက္စထေရာပါ ဆီးခ်ဳိ (plaque) တစ္ခုကြာက်သြားသည့္အခါ ေသြးခဲဆို႔ ျခင္းေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္းျဖစ္ေပၚသည္။ ဆီးခ်ဳိေပၚ ေသြးခဲဖံုးအုပ္ၿပီး ေသြးစီးဆင္းမႈအတြက္ ပိတ္ဆို႔မႈ ျဖစ္ေပၚသည္။ ေသြးခဲ ဆုိ႔ျခင္းေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္းမျဖစ္မီ transient is chemic attack (TIA) ေခၚ ေလျဖန္းျခင္းက မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရွ႕ က ျဖစ္ ေပၚသည္။ ဦးေႏွာက္ထဲေသြးအေရာက္နည္းျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည့္ ေလျဖတ္ျခင္းမ်ားထဲတြင္ ေသြးခဲဆုိ႔ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ေလျဖတ္ျခင္းမွာ ၁၅%ခန္႔ရွိသည္။
ေသြးေၾကာဆို႔ပစၥည္းေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္း (Embolic Stroke)
ေသြးႏွင့္အတူ လည္ပတ္စီးဆင္းေနသည့္ ေသြးခဲတစ္ခု (a blood clot) က ဦးေႏွာက္ထဲရွိ ေသြးလႊတ္ေၾကာတစ္ခု တြင္ စိုက္၀င္ၿပီး ေသြးစီးမႈကို ပိတ္ဆို႔ေစသည့္အခါ ယခုလုိမ်ဳိး ေလျဖတ္ျခင္းျဖစ္ေပၚသည္။ ႏွလံုးခန္းဦး ႏွလံုးခုန္ မမွန္ျခင္း (atrial fibrillation) ေၾကာင့္လည္း ႏွလံုးအတြင္း ေသြးေၾကာဆုိ႔ပစၥည္းမ်ား ျဖစ္ေပၚေစႏုိင္သည္။ ဦးေႏွာက္ထဲ ေသြးအေရာက္ နည္းျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ေလျဖတ္ျခင္းမ်ားတြင္ ေသြးေၾကာဆုိ႔ပစၥည္း (embolus) ေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္း အမ်ဳိးအစားမွာ ၆၀% ခန္႔ ပါ၀င္သည္။
သည္သို႔မ်ဳိး ေလျဖတ္ျခင္းမွာ ရုတ္တရက္ ျဖစ္လာၿပီး ျပင္းထန္သည္။ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားမွာ မိနစ္ပိုင္း၊ နာရီပိုင္းၾကာ အထိ လာလိုက္ေပ်ာက္လိုက္ျဖစ္ႏိုင္သည္။ သို႔မဟုတ္ ေတာက္ေလွ်ာက္ ဆိုးရြားသြားႏိုင္သည္။ ေသြးေၾကာဆုိ႔ ပစၥည္းေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္း၏ ေလးပံုတစ္ပံုမွာ ႏွလံုးခန္းဦး ႏွလံုးခုန္မႈမမွန္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
က်င္းသိမ္သ႑ာန္တစ္သွ်ဴးေသေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္း (Lacuna Stroke)
ယင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ေလျဖတ္ျခင္းသည္ ဦးေႏွာက္ထဲေသြးအေရာက္နည္းျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ေလျဖတ္ျခင္းမ်ား ၏ ၂၅%အတြက္ တာ၀န္ရွိသည္။ သည္အမ်ဳိးအစား ေလျဖတ္ျခင္းမွာ ဦးေႏွာက္တြင္းရွိ ပိုမိုေသးငယ္သည့္ ေသြးေၾကာမ်ား တြင္ ပိတ္ဆို႔မႈရွိျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ယင္းပိတ္ဆုိ႔မႈက ဦးေႏွာက္၏ အစိတ္အပိုင္းတခ်ဳိ႕ ကို ေသြးငတ္ေစသည့္အတြက္ က်င္းသိမ္သ႑ာန္(သို႔) အေခါင္းငယ္သ႑ာန္ အမာရြတ္တစ္သွ်ဴးေနရာျဖစ္ေစသည္။ ဦးေႏွာက္၏ အစိတ္အပိုင္းေသးေသး ေလာက္သာ ထိခိုက္မႈရွိသည့္အတြက္ ေရာဂါရွာရခက္သည္။ ဦးေႏွာက္လုပ္ေဆာင္ခ်က္ ျပန္ေကာင္းလာရန္ အလားအလာ ပို ေကာင္းသည္။
ဦးေႏွာက္တြင္း ေသြးယိုစီးျခင္း (Intracerebral haemorrhage)
ဦးေႏွာက္တြင္းရွိ ေသြးေၾကာတစ္ေခ်ာင္းေပါက္သည့္အခါ ဦးေႏွာက္တြင္ ေသြးယိုစီးျခင္း (သို႔) ေသြးသြန္ျခင္းျဖစ္ပြား သည္။ ယင္းသုိ႔ ျဖစ္ပါက ရုတ္တရက္ စူးစူးရွရွ ေခါင္းကိုက္ျခင္းႏွင့္ အန္ျခင္းျဖစ္ေစသည္။ ရံဖန္ရံခါ သတိလစ္ၿပီး အသက္ဆံုး ရံႈးသည္အထိ ျဖစ္ႏိုင္သည္။
ဦးေႏွာက္တြင္း ေသြးယိုစီးျခင္းကို အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းတြင္ ေသြးတိုးေရာဂါပါ၀င္သည္။ ကူးစက္ ေရာဂါမ်ား၊ ဦးေခါင္းထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္းမ်ား၊ အက်ိတ္အဖုမ်ား သို႔မဟုတ္ ေသြးေၾကာေဖာင္းျခင္းမွ ေပါက္သြားျခင္းေၾကာင့္ လည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ဦးေႏွာက္တြင္း ေသြးယုိစီးျခင္းသည္ အသက္ ၆၀ေက်ာ္သူမ်ားတြင္ ပို၍ အျဖစ္မ်ားသည္။
ပင့္ကူေျမႇးေအာက္ ေသြးယိုစီးျခင္း (Subarachnoid haemorrhage)
ပင့္ကူေျမႇးဆိုသည္မွာ ဦးေႏွာက္ကို ဖံုးလႊမ္းထားေသာ ပင့္ကူေျမႇးသ႑ာန္ရွိ ဦးေႏွာက္အပိုင္းျဖစ္သည္။ ယင္းေနရာ တြင္ ေသြးယိုစီးမႈ ျဖစ္ေပၚလာပါက အျပင္းထန္ဆံုး ေလျဖတ္ျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ အသက္ဆံုးရံႈးျခင္း သို႔မဟုတ္ ရာသက္ ပန္မသန္မစြမ္းျဖစ္ပြားႏိုင္သည္။ ဦးေႏွာက္ေပၚရွိ အထင္ကရေသြးေၾကာတစ္ေၾကာေပါက္သြားသည့္အခါ ယင္းျဖစ္ရပ္ ျဖစ္လာ သည္။ ေသြးယိုစီးမႈ (သိ႔ု) သြန္မႈေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္တစ္ခုလံုးအေပၚ ႀကီးမားသည့္ ဖိအားသက္ေရာက္သည္။ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈ မွာ ဦးေႏွာက္၏ ဘယ္အစိတ္အပိုင္းက ပံုမွန္မဟုတ္သည့္ ဖိအားေအာက္တြင္ ရွိေနသည့္အေပၚ မူတည္သည္။

(က်ေတာ္.. အြန္လိုင္းမွာ ဖတ္မိသေလာက္ မွ်ေ၀ၿခင္းသာ ၿဖစ္ပါသည္ဗ်ာ)